Istilah Kadaharan Jeung Inuman

A.	Deungeun Sangu
		Deungeun sangu téh nyaéta kadaharan atawa kaolahan nu sok didahar
bareng jeung sangu.  Deungeun sangu bisa dipasing-pasing dumasar kana bahanna:
		-	Anu bahanna tina tutuwuhan:  Angeun aseum, angeun poloy,
			angeun kacang, tahu, témpé, kécap, semur jéngkol, ulukutek leun-
			ca, tauco, emih, bihun, jsb.
		-	Anu asalna tina daging:  Abon, bakakak, bistik, dééng, empal, kéré,
			gepuk, soto, gulé, saté, jsb.
		-	Anu asalna tina lauk:  Asin, pindang, pais lauk, pecel lélé, sardén-
			cis, cobék lélé, jsb.
B.	Kuéh
		Kukuéhan ogé bisa dipasing-pasing dumasar kana bahan pokona, di antara-
na:
		-	Hui	:	Obi, biji salak, jsb.
		-	Ketan	:	Bugis, dodol, jalabria, wajit, opak, ulén, peuyeum
					ketan, gemblong, kuéh pandan, jsb.
		-	Sampeu	:	Comro, misro, katimus, putri noong, gegetuk, jsb.
		-	Tarigu	:	Donat, kuéh semprit, bolu, dadar gulung, roti, sus,
					lapis, jsb.
		-	Tipung béas	:	Ali agrem, bibika, cuhcur, nagasari, papais, jo-
					jongkong, cara, surabi, angléng, jsb.
C.	Inuman
		Istilah inuman dina basa Sunda, di antarana:
		-	Bajigur, inuman anu ditaheur, dicipatian jeung digula kawungan,
			diseungitan daun pandan.
		-	Bandrék, inuman anu dijieun tina gula kawung, pedes hideung
			jeung cabé areuy, digodog atawa ditinyuh ku cai ngagolak.
		-	Céndol, dijieun tina aci kawung, digéréntél-géréntél, didaharna
			maké cipati jeung peueut.
		-	Cingcaw, kadaharan siga ager héjo nu dijieun tina daun camcauh,
			didaharna maké sirop.
		-	Goyobod, kadaharan tina tipung atawa aci jeung ager, didaharna
			jeung alpuket, sirop, diésan.
		-	Lahang, tuak amis tina leungeun kawung, kalapa jeung sabangsa
			palem lianna.
		-	Sakoteng, kadaharan tina aci sampeu sina pasagi sarta dipulas
			siga siki dalima, ditinyuh ku cigula jeung cipati panas, ditambah-
			an ku roti meunang ngeureutan sagedé-gedé dadu.
		-	Sirop, cai gula kentel dicampuran sari bubuahan, jsté. nu beunang
			dililakeun, diinumna ditambahan ku cai és jsb.
D.	Istilah Ngasakan
		Istilah nu patali jeung ngasakan kadaharan, di antarana:
		-	Mais, ngasakan kadaharan, dibungkus ku daun cau tuluy dibubuy-
			keun kana lebu panas atawa diseupan, contona:  pais lauk, pais
			hayam, jsb.
		-	Manggang, meuleum anu dipanggang, contona:  saté, maranggi,
			jsb.
		-	Meuleum, ngasakan kadaharan ku jalan diantelkeun atawa di-
			deukeutkeun kana seuneu, contona:  ketan, jsb.
		-	Mubuy, ngasupkeun (hui, sampeu, jsb.) kana lebu panas.
		-	Ngabakar, ngasakan kadaharan dibeuleum dina parantian (open,
			jsb.), contona:  ngabakar kuéh, jsb.
		-	Ngabolostron, ngasakan kadaharan ku cara dikusrukkeun kana
			seuneu gedé, teu diolah heula.
		-	Ngagoréng, ngasakan kadaharan ku minyak kalapa, minyak susuk,
			mantéga, jsb. anu panas, biasana dina katél, contona:  goréng ta-
			hu, goréng pisang, jsb.
		-	Ngulub, ngasakan kadaharan maké cai sina ngagolak, contona:
			kulub suuk, kulub hui, jsb.
		-	Nyangray, ngasakan kadaharan dina katél atawa talawéngkar teu
			maké minyak, contona: sangray suuk, sangray sangu, jsb.
		-	Nyeupan, ngasakan kadaharan ku saab cai ngagolak, contona:
			seupan daun sampeu, seupan daun gedang, jsb.
E.	Istilah Nu Patali Jeung Nyangu
		Nyangu nyaéta ngasakan béas atawa nyieun sangu.  Istilahna dimimiti-
an ti molah béas nu rék disanguna, di antarana:
		-	Napi, meresihan béas maké nyiru ku gerakan-gerakan husus supa-
			ya kapiceun kokotorna (bubuk huut, keusik, gabah) atawa kapi-
			ceun beunyeurna.
		-	Ngisikan, ngumbah béas nu rék di sangu, biasana dina boboko, cai
			urut ngisikanana disebut cibéas.
		-	Ngagigihan, nyeupan béas nepi ka satengah asak.  Gigih nyaéta sa-
			ngu satengah asak.
		-	Ngarih, ngaduk-ngaduk gigih bari dicaian ku cai ngagolak, supaya
			beukah, maké pangarih.
		-	Nyeupankeun, ngasupkeun kana aseupan, jsb. nepi ka asak.
		-	Timus, sangu geus asak, cirina geus nyerebung saabna.
		-	Nakeul, ngurah-ngaréh sangu nu kakara dijait bari diteueul jeung
			dihihidan, ambéh pulen, biasana dina dulang atawa boboko.
		-	Ngaliwet, ngasakan béas (nyangu) dina kastrol atawa panci hen-
			teu diseupankeun.
		-	Ngahaneutkeun sangu, nyeupan sangu nu geus tiis.
		-	Nimbel, ngalulun sangu nu haneut kénéh ku daun cau, supaya
			lila pulenna.
		-	Nutup, nyieun sangu nu diakeulna dicampuran kadaharan séjén
			(oncom, jsté.) katut sambara supaya leuwih ngeunah atawa pi-
			keun sasarap.
		-	Ngagoréng sangu, ngasakan sangu ku cara digoréng maké samba-
			ra supaya leuwih ngeunah atawa pikeun sasarap.
		-	Nyangray sangu, ngagoréng sangu teu maké minyak, supaya ha-
			neut.
		-	Sangu anyar, sangu anu kakara nyait tina aseupan, jsb.
		-	Sangu béar, sangu anu kurang atawa geus euweuh daya léngkétna.
		-	Sangu beueuy, sangu nu rada beyé.
		-	Sangu heuras, sangu nu kurang cai dina ngagigihanana.
		-	Sangu kabuli, sangu liwet maké samin, daging domba, jsté. Kada-
			haran modél Arab.
		-	Sangu konéng, sangu nu rupana koneég, lantaran diasakanana di-
			campur konéng, boh diseupan boh digoréng.
		-	Sangu poé, sangu sésa kamari.
		-	Sangu pulen, sangu ngeunah, henteu béar jeung henteu beyé.
		-	Congcot, sangu nu teu diakeul, ditamplokkeun tina seupan, jadi
			nyungcung persis saperti aseupan.
		-	Buceng, puncak congcot.
F.	Kadaharan Ciri Daérah
		Unggal daérah di Jawa Barat mibanda kadaharan anu mangnupa ciri husus-
na, saperti:
		-	Bandung	:	1.	Peuyeum, kadaharan tina sampeu, nu jadi
						amis lantaran diragian, sarta tuluy dibunian
						2-3 poé.
					2.	Oncom, bahan dahareun tina bungkil anu si-
						na bulukan heula.
		-	Bendul	:	Peuyeum gantung, peuyeum gelempengan anu di-
					gantung.
		-	Cianjur	:	Tauco, kadaharan tina kacang kadelé nu diasin
					heula.
		-	Garut	:	Dodol, nyaéta kadaharan anu dijieun tina ketan
					dicampuran gula, cipati, jsb. tuluy digodogkeun
					nepi ka liket, diteukteukan pasagi leutik.
		-	Majalengka	:	Kécap, panyari kaolahan, dijieunna tina cai ka-
					cang kadelé diuyahan, digulaan, jsté.
		-	Purwakarta	:	Simping, kuéh nu dijieunna tina aci, rupana bu-
					leud ipis.
		-	Sumedang	:	Tahu, kadaharan tina aci kacang kadelé.
		-	Sukabumi	:	Moci, kuéh baruleud, sari geunyal.